رسالت اصلی تاسیس شهر علم تبدیل علم به فرهنگ عمومی است
علی قاسم زاده، معاون فرهنگی و اجتماعی شهرداری اصفهان
پس از شكلگیری خانه ریاضیات در شهر اصفهان و تصمیم این الگوی موفق به نقاط دیگر كشور و حتی سایر كشورها، امید است با تشكیل خانههای جدید فیزیك، زیستشناسی و آمار كه در كنار خانه ریاضیات شهر علم را تشكیل دادهاند، شهر علم نیز تبدیل به الگوهای ملی و بینالمللی گردد. وی با بیان این كه بر مبنای اساسنامه شهر علم هر خانهای ضمن برخورداری از هویتی مستقل در كنار دیگر خانهها امكان تعامل بین رشتهای را فراهم مینماید اذعان داشت: خانه ریاضیات به همت مردم ۱۲ سال پیش به صورت خودجوش مردمی به همت اساتید دانشگاه صنعتی، پیشكسوتان رشته ریاضی بنا نهاده شد و شهرداری مكانی را در خیابان سعادتآباد برای تأسیس خانه ریاضیات به منظور حمایت و پشتیبانی اختصاص داد. خوشبختانه در حال حاضر این خانه در محافل ریاضی دنیا به رسمیت شناخته شده است.
فاز اول و دوم شهر علم در خیابان سعادتآباد در جنب ورزشگاه امین احداث شده و امسال عملیات اجرایی فاز سوم شهر علم ساخته میشود و فاز چهارم آن در سال آینده در دستور كار قرار میگیرد. عالیترین مرجع تصمیمگیری شهر علم، شورای هماهنگی شهر مركب از مدیران خانهها و نماینده شهرداری میباشد.
تشکیل شهر علم در شهرداری اصفهان با هدف ترویج دانش و تبدیل مفاهیم تخصصی به فرهنگ عمومی شهروندان
ابوالفضل خسروی مدیر شهر علم شهرداری اصفهان
شهرداریها به عنوان سازمانهایی که بودجه آنها از طریق شهروندان تامین شده و خدمات آنها نیز بیواسطه به آنها ارائه میگردد میتوانند نقش موثری در ترویج دانش بین توده شهروندان بازی کنند. با همین رویکرد شهرداری اصفهان، اقدام به تشکیل شهر علم نموده است که یکی از اهداف اصلی آن ترویج دانش و تبدیل مفاهیم تخصصی به فرهنگ عمومی شهروندان است.
شهر علم اصفهان متشکل از خانههای علوم است. خانه ریاضیات، فیزیک و زیستشناسی از این جمله هستند. شهر علم و هر خانه به صورت مستقل دارای هیئت امنا و شورای علمی اجرایی است. این استقلال عمل باعث پویایی خانهها در تصمیم سازی و تنوع در ارائه خدمات میگردد. ارائه برنامههای خانواده محور که در خانه زیست شناسی این مرکز برنامهریزی و اجرا شده است میتواند به ترویج موثر دانش بین توده شهروندان منجر گردد. شهرداری اصفهان آمادگی دارد تا تجربیات خود را در زمینه تشکیل شهر علم و خانههای علم در اختیار سایر شهرداریها قرار دهد.
امروزه به خصوص در کلانشهرها نیاز به افزایش شناخت مردم از دانش و افزایش سواد علمی آنها و به عبارتی دیگر درک عامه از دانش هم در سطح نظری- مفهومی و هم در سطح عملی به شدت احساس میشود. مفهوم درک عامه از دانش، بسیار وابسته به زمینه و شرایط آن جامعه است و به پیشینه و اولویت های سیاسی هر کشور و بلکه هر منطقه و هر شهری وابسته است. به عبارتی ” دانش وابسته به فرهنگ ” است. البته ویژگیهای بنیادین معینی از دیدگاه روانشناسی و فیزیولوژی میان همه افراد بشر مشترک است اما چون افراد بشر در محیط های فرهنگی، اجتماعی و طبیعی مشابهی زندگی نمیکنند، دانشی که گروههای مختلف مردم نیاز دارند و فعالیتهایی که مبتنی بر آن دانش انجام میدهند مختلف است. بنابراین میتوان گفت عمومیسازی دانش و به عبارتی ارتقاء درک عامه از دانش در هر ناحیه و در هر شهری بر اساس شرایط و نیازهای آن شهر برنامهریزی میشود و بدیهی است که برنامهریزان شهری بایستی نسبت به پیشینه فرهنگی، شرایط اقتصادی، اجتماعی و حتی رفتار شهروندان و امکانات موجود شناخت و مطالعه کافی داشته باشند.
بر همین اساس مفاهیمی همچون ترویج دانش، فهم عامه از دانش و ارتباط علمی عمومی از مفاهیمی هستند که مدتی است توجه برخی از هموطنان در حوزه های مختلف به ویژه اهل علم را به خود معطوف داشته است که به صورت پراکنده در قالب ارائه مقالات یا شکل گیری بعضی انجمنهای مرتبط به تازگی در سطح نظری مورد توجه قرار گرفته است. اگر به گفته ” پولی کارپ کاش ” برنده جایزه نوبل فیزیک که می گوید دانش نمی تواند خیلی از چیزها را انجام دهد و این فرض که دانش ممکن است یک راه حل فنی برای همه مسائل بیابد مسیر خط است. با این حال کاش معتقد است که ” اما دانش می تواند چیزها را تا حد زیادی بهبود بخشد و به همین دلیل ما باید درباره ظرفیت آن برای تغییر شرایط زندگی در کشورهای فقیر خوش بین باشیم. ” بنابراین اگر ترویج دانش را درک عامه از دانش عمومی بدانیم، ارتباط علمی عمومی از مفاهیم کلی است که در دو حوزه مورد توجه قرار میگیرد: ۱ – ارتباط افراد حوزه علمی در سطح ملی و بینالمللی ۲ – ارتباط علمی عمومی که به ارتباط عموم با دانش توجه دارد و (پیاده سازی دانش به طوری که موضوعات و مفاهیم دانشی توسط متوسط مردم جامعه فهمیده میشود.)
هر چند سازمانهای مختلف و متعددی در ترویج دانش و آشنا کردن عموم با دانش مرتبط میباشند ولی یکی از سازمانهایی که از توانمندی بالایی در این زمینه برخوردار است شهرداریها هستند که با در اختیار داشتن نهادهایی همچون اماکن موقتی ( مانند برگزاری نمایشگاههای دانش )، کتابخانه ها، خبرگزاریها ( صدا و سیمای شهری، روزنامهها و … )، جوامع و انجمنهای علمی، نهادهای علمی مانند موزهها، بنیادهای حامی نهادهای علمی، رسانههای جمعی، مراکز فرهنگی و فرهنگسراها و تابلوها و تلویزیونهای شهری میتوانند در انجام این امر موفق باشند.
بدیهی است که فعالیتهای هدفمند در زمینه انتشار و توزیع محتوای علمی در مجلات علمی، سایتهای اینترنتی با محتوای علمی، کتابها، فیلمها و همچنین اعطای جوایز دانش و فن آوری، سازمان دادن المپیکها، جشنوارهها و اجتماعات علمی، تعیین روز دانش و فن آوری یا هفته دانش و فن آوری از جمله برنامهها و فعالیتهایی هستند که برای نشان دادن اهمیت دانش و فنآوری به عموم و افزایش درک و شناخت آنها از دانش و فنآوری مؤثر است و همانگونه که “جان گودفیلد ” اظهار نظر کرده است دلایل مرتبط کردن دانش به عموم گسترهای از ملاحظات فرهنگ، آموزش، حکومت تا سیاست را در بر میگیرد.
ارتباط علمی عمومی تمایل دارد تا دانش را موضوعی برای مشارکت و مسؤولیت اجتماعی و شهروندی معرفی کند در این راستا، ترویج یا عمومی سازی دانش و فن آوری در سطح اجتماعی، اقتصادی، تشویق افراد باهوش برای انتخاب پژوهش علمی، ایجاد انگیزه در افراد علاقمند، توسعه فن آوری و انتخاب کارهای فکری به عنوان شغل را ممکن میسازد، خلاقیت و نوآوری را رشد میدهد، در تولید منابع انسانی با آموزش بهتر نقش دارد، فرصتهای اجتماعی را گسترش میدهد و سیستم آموزشی را تقویت میکند و از آنجا که ترویج دانش به افزایش رضایت و اعتماد به نفس میانجامد هم در حوزه های تفریح و سرگرمی و هم در حوزه دانش و فن آوری به ارتقای سلامت جسمی، روانی و اجتماعی افراد جامعه منجر میشود.
به عبارتی با توجه به اینکه دانش و فن آوری، اهمیت فزایندهای در همه حوزههای زندگی اجتماعی یافته است، ترویج دانش به یک موضوع استراتژیک خیلی مهم تبدیل شده است و در نیل به این هدف امروزه همکاری بین بخشی بین شهرداریها و مراکز علمی، صنعتی و فن آوری و همچنین مشارکت مردمی بسیار راهگشا و مؤثر است.
نقش ترویج دانش در تغییر سبک زندگی سبک زندگی از جمله حوزه هایی است که در سالهای اخیر مورد تأکید سیاستگذران کلان کشور قرار گرفته است. اگر تعریف سبک زندگی را نمود بیرونی هویت یک جامعه بدانیم در واقع خروجی نظام باور و ارزش های یک فرد زمانی که در تعامل با خود، محیط و طبیعت قرار می گیرد سبک زندگی او را شکل می دهد. این حوزه شامل هنجارهای اعضای یک جامعه، رفتارهای اجتماعی آنها، کالا و خدمات مصرفی آنها و حتی نهادها نیز می شود و شهرداریها در هر یک از حوزهای یاد شده فعالیتهایی دارند. شهرداریها با وسعت و امکانات کنونی در انتقال هنجارها و یادگیری رفتارها از طریق ارائه خدمات و تولید محصولات فرهنگی در جهت ارتقای فرهنگ شهروندی از توانمندی بالایی برخوردارند و با توجه به رویکرد مدیریت واحد شهری در شهرداریها و به عنوان متولیان فرهنگ، رفتارها و نهادها را با ساختار جذاب برای پذیرش عمومی شهروندان عرضه می نمایند و در مجموع با ظرفیت های متعدد شهرداریها میتوان در حوزه وسیعی از موضوعات مبتلا به شهرداری و جامعه به صورت خاص و تخصصی در سبک زندگی افراد فعالیت نمود. در نگاه مدیریت جدید شهری، شهر تبلور فضایی از عملکردهای انسان در راستای برطرف کردن نیازهای اوست و در هر برهه ای از زمان با توجه به دانش و توقعات شهروندان و همچنین شرایط اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی جامعه توسعه می یابد.
تغییر هویت شهرداری از مرکزی صرفا خدماتی با ورود به حوزه فرهنگ و دانش
شهرداری ارگانی محلی و غیر دولتی است که بودجه آن با مصوبه شورای اسلامی شهر و در قالب عوارض از شهروندان تامین میگردد. در سالهای اخیر سیاست گذاریهای فرهنگی شهرداریها در حوزههای جامعه محوری، محله محوری، فرهنگ شهروندی، توسعه و ارتقای سبک زندگی، توسعه و ارتقای هویت دینی، ملی و انقلابی و مدیریت تغییرات فرهنگی هدفمند شده است و به دنیال آن اختصاص بودجه و کنترل فعالیتها و ارزیابی عملکرد شهرداریها در حوزه فرهنگ فراهم شده است.
امروزه معنای شهرداری فراتر از گذشته است و به خصوص در کلانشهرها، شهرداریها از یک نهاد خدماتی به نهادی فرهنگی و اجتماعی تبدیل شدهاند. با تشکیل معاونتهای فرهنگی اجتماعی و سازمانهای فرهنگی تفریحی در شهرداریهای کلانشهرها در ۸ سال اخیر رویکرد اجتماعی به سمت شهرداریها تقویت شده است. علاوه بر این با رشد عمومی دانش و مهارتهای فناورانه بین شهروندان، انتظار آنها و به تبع آن وظایف شهرداریها نیز به سمت تخصصی شدن خدمات سوق پیدا کرده است.
ارتباط دانشگاه با شهرداریها
یکی از نقاط کور و انتقادی که در سالهای اخیر همواره متوجه مدیران شهری از یک طرف و متولیان دانش در مراکز علمی احساس میشود ایجاد ارتباط مراکز علمی، دانشگاهی، پژوهشی با مراکز تصمیم سازیهای فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی، سیاسی جامعه از یک طرف و عموم شهروندان و به خصوص جمعیت متوسط شهری از طرف دیگر میباشد.
روند تشکیل شهر علم در شهرداری اصفهان با هدف ترویج دانش
شهرداری اصفهان به عنوان پیشتاز در ترویج علم در کشور در سال ۱۳۷۷ و با همت اساتید علاقمند ریاضی خانه ریاضیات را تشکیل داد که با دستارودها و موفقیت هایی در سطوح ملی و بین المللی نقش بسیار مهمی در جذب علاقمندان به ریاضی به خصوص در کودکان، نوجوانان و جوانان شده است. به همین منوال و بر اساس این الگو شورای اسلامی شهر اصفهان در سال ۱۳۸۵ به منظور آماده سازی نوجوانان و جوانان علاقمند اصفهان به علوم پایه و جهت تحقق اهداف فرهنگی، آموزشی نظام مقدس جمهوری اسلامی و لزوم کیفیت و بهبود روش های آموزش علوم پایه و انجام پژوهش های علمی و کاربردی و مهمتر از همه عمومیت بخشیدن علوم پایه در سطح جامعه تشکیل ” شهر علم ” را به تصویب رسانید و سرانجام برای اولین بار در کشور در سال ۱۳۹۳ شهرداری اصفهان با تدبیر شهردار محترم اصفهان اقدام به تشکیل ” شهر علم ” نمود. بدیهی است با توجه به پتانسیل های بالای اصفهان مانند پایتخت فرهنگی جهان اسلام در سال پیامبر اعظم – پایتختی فرهنگ و تمدن ایران اسلامی – دارالعلم و دارالعباده بودن اصفهان و همچنین با وجود ۱۳ شهر خواهر خوانده از علوم پایه به عنوان زبان مشترک تمام ملل، اقوام وادیان و در زمینه گفتگوی فرهنگ ها در صحنه بین المللی می توان گام های اساسی برداشت. ” شهر علم ” در اصفهان با ترکیبی از خانه های علوم پایه مانند: خانه ریاضیات ( که پیشتاز در این زمینه بوده)، خانه فیزیک، خانه زیست شناسی، خانه آمار، خانه نجوم و سایر خانه هایی که در حال شکل گیری است مانند خانه IT ، خانه هوانوردی، خانه رباتیک و … تشکیل شده است. در این مجموعه هر خانه به طور مستقل دارای هیئت موسس، هیئت امنا و شورای علمی اجرایی است و در كل همه خانه ها زیر نظر شورای هماهنگی شهر علم كه بالاترین مرتبه تصمیم گیری است و مركب از شهردار اصفهان به عنوان رییس شورا، نماینده شورای اسلامی شهر، مدیران خانه علوم و مدیر اجرایی شهر علم می باشد، فعالیت می كنند. ارتقای سطح علمی شهروندان و ایجاد زمینه برای بروز استعدادهای درخشان، ابتكار، اختراع، كسب و انتقال مهارت های آموزشی از طریق ایجاد كارگاه های آموزشی، آزمایشگاه های عملی و فعالیت های گروهی و برگزاری دوره های مختلف آموزشی از جمله برنامه ها و فعالیت های شهر علم می باشد. ترغیب و تشویق محققان و استادان، معلمان، دانش آموزان و دانشجویان جهت شركت در فعالیت های پژوهشی، آموزش و مسابقات بین المللی، ایجاد ارتباط علمی، تحقیقاتی و آموزشی در سطح ملی و بین المللی و تبادل نظر با متخصصان مراكز علمی همچنین برگزاری همایش های، بازدیدها و اردوهای علمی و همكاری در اجرای جشنواره ها، كنفرانسها و مسابقات علمی منطقهای، ملی و بین المللی و تشكیل كارگروههای تخصصی و آموزشهای مجازی از دگیر برنامه های شهر علم می باشد. به طور مثال یكی از خانه های علمی كه در شهر علم با راه اندازی آن میتوان حركت بسیار مهمی را در حوزه علم و فناوری و تفریح و سرگرمی برای شهروندان و حتی سایر شهرهای كشور ایجاد نمود خانههای هوانوردی است كه در اصفهان شرایط و زمینه های علمی، فنی و اجرایی آن مهیا است ولی تاكنون مورد توجه قرار نگرفته است. همجواری اصفهان با شركت هسا كه در حوزه علم و فناوری در كشور پیشتاز است و همچنین هوانیروز اصفهان و دانشگاه های استان كه می توانند با تعامل و همكاری با شهرداری اصفهان در حوزه وسیع علمی، فنی و تفریحی از ساخت هواپیماهای كاغذی گرفته تا كایت، بادبادك، بالن های كنترل شونده، گلایدر، بالگرد مدل، هواپیماهای كنترلی مدل، هواپیماهای مدل آیروباتیك، مسابقات پاراگلایدر مدل، مسابقات پرندههای فوق سبك، موشك های آبی چتر دار و بسیاری از توانمندی های دیگر فعالیت نماید و جمع كثیری از افراد جامعه و به خصوص كودكان، نوجوانان و جوانان علاقه مند را در این زمینه جذب نماید. شهر علم به صورت عضویت دانش آموزی و دانشجویی از بین دانش آموزان و دانشجویان علاقه مند و عضویت آزاد برای افراد علاقه مند به آشنایی به علوم پایه و انجام تحقیق و پژوهش و عضویت موسسه ای از مراكز، انجمنها و موسساتی كه در زمینه های علمی و پژوهش فعالیت دارند عضو میپذیرد همچنین این مجموعه از عضویت افتخاری شخصیت های علمی ایرانی و خارجی كه آمادگی همكاری یا حمایت فكری، علمی و یا مالی شهر علم را دارند استقبال میكند.
به منظور آمادهسازی و ترغیب نوجوانان و جوانان استان اصفهان برای تحقق اهداف فرهنگی – آموزشی و با عنایت به لزوم ارتقاء كمی و کیفی دانش و كاربرد آمار، بهبود روشها و انجام پژوهشهای علمی کاربردی، استفاده بهینه از توانمندیهای جوانان و مهیا نمودن زمینه تعامل و بروز خلاقیتهای فردی و گروهی، استعدادیابی و رشد دانشآموزان و دانشجویان و ایجاد همکاری دانشگاهیان با صنعت در زمینه آمار، به مناسبت سال جهانی آمار (2013 میلادی) به پیشنهاد خانه ریاضیات اصفهان، چهار نفر از اساتید منتخب آمار استان به عنوان هیئت مؤسس خانه آمار در اصفهان مأموریت تأسیس خانه آمار را پذیرفتند. لذا پیرو توافقنامه هیئت مؤسس و شهرداری اصفهان، خانه آمار به عنوان واحدی غیردولتی زیر نظر انجمن آمار ایران که خود زیرنظر وزارت علوم، تحقیقات و فنآوری فعالیت می نماید با اهداف زیر تشکیل میگردد. خانه آمار به منظور اشاعه دانش آماری و ایجاد بستری مناسب برای آموزشهای ضمنی و جانبی و آگاهی از اهمیت و جایگاه علم آمار و کاربردهای آن در زندگی روزمره و صنعت برنامهریزی کشور و آشنایی نوجوانان با مسائل مختلف علوم آماری از طریق آموزش، پژوهش، تعامل نزدیك و همفكری دانشآموزان، دانشجویان، دبیران، اساتید و کارشناسان آمار ایجاد میشود. هدف اصلی خانه آمار عمومی کردن آمار، آشنایی جوانان و نوجوانان با علم آمار و کاربردهای آن و نیز گسترش فرهنگ صحیح اطلاعرسانی و تحقیق گروهی در میان آنان است.
تصویب بودجه شهر علم با ردیف اعتباری خاص توسعه بال سوم و چهارم ساختمان شهر علم ابوالفضل خسروی ظهر امروز در بازدید کمیسیون فرهنگی، اجتماعی و ورزش شورای اسلامی شهر از مجموعه شهر علم اظهار کرد: در سال 1377 با همت جمعی از اساتید و علاقهمندان ریاضی در اصفهان پیشنهاد تشکیل خانه ریاضیات برای نخستین بار در کشور مطرح شد و سرانجام به مناسبت سال جهانی ریاضیات در سال 2000 میلادی شهرداری اصفهان آمادگی خود را برای ایجاد خانه ریاضیات اعلام کرد.
وی اضافه کرد: با توافق دبیر ستاد سال جهانی ریاضیات و شهرداری اصفهان خانه ریاضیات به عنوان واحدی غیردولتی زیر نظر وزارت علوم، تحقیقات و فناوری تشکیل شد و پیشزمینه تشکیل شهر علم اجرای ماده 10 اساسنامه شهر علم بود که مقرر شد پس از تشکیل حداقل سه خانه علم شهر علم راهاندازی شود.
مدیر اجرایی شهر علم اصفهان تصریح کرد: شورای شهر علم متشکل از شهردار اصفهان یا نماینده وی، نماینده شورای اسلامی شهر، مدیران خانههای علوم و مدیر اجرایی شهر علم است.
وی با تاکید بر اینکه بر همین اساس با تشکیل خانههای فیزیک، زیستشناسی و آمار شهر علم اصفهان کار خود را از شهریور سال گذشته آغاز کرد، ادامه داد: شکلگیری شورای شهر علم و تشکیل 6 جلسه رسمی، راهاندازی محل دفتر شهر علم و تهیه تجهیزات مورد نیاز، پیگیری و هماهنگی صدور احکام مدیران خانههای فیزیک، زیستشناسی و آمار و تهیه پیشنویس اساسنامههای خانههای زیستشناسی، هوانوردی، نجوم و طرح در جلسات شورا از اقدامات شهر علم از شهریور سال گذشته تا تیر ماه جاری است.
خسروی به بازسازی کامل ساختمان قدیم و محوطهسازی این مجموعه اشاره و تاکید کرد: برگزاری افتتاحیه خانه فیزیک و راهاندازی خانههای زیستشناسی و آمار و تهیه و تجهیز خانههای فیزیک و زیستشناسی از دیگر اقدامات صورت گرفته در شهر علم است.
وی با تاکید بر اینکه آییننامه داخلی و مالی شهر علم در شورای هماهنگی شهر علم باید به تصویب برسد، افزود: همچنین نماینده شورای اسلامی شهر باید در شورای هماهنگی شهر علم حضور پیدا کند.
مدیر اجرایی شهر علم اصفهان با اشاره به اینکه تصویب بودجه شهر علم با یک ردیف اعتباری تحت عنوان بودجه شهر علم باید در دستور کار مسئولان و متولیان امر قرار بگیرد، گفت: اداره و مسئولیت فضاهای عمومی مانند محوطه، فضای سبز، سالن اجتماعات، پارکینگ، کلاسها و موارد دیگر به عهده مدیر اجرایی شهر علم باید باشد و مسئولیت فضاهای خاص هر خانه به عهده مدیر آن خانه باشد. وی اظهار کرد: با توجه به ماده سه اساسنامه شهر علم و مستقل بودن هر خانه به عنوان نهاد غیردولتی، هر یک از خانههای علوم باید یک برنامه چند ساله تدوین کنند تا طی یک مدت زمان به هویت مستقل مندرج در اساسنامه دست یابند و وابستگی صرف آنها به بودجه شهرداری کاهش یابد و منابع درآمدی برای خود تعریف کنند. خسروی ادامه داد: براساس اساسنامه خانهها جلسات هیئت امنای هر خانه باید دو بار در سال به ریاست شهردار اصفهان تشکیل شود. وی تصریح کرد: توسعه بال سوم و چهارم ساختمان به منظور راهاندازی سایر خانههای علوم باید مورد پیگیری و حمایت قرار بگیرد.