دوره‌ی هندسه‌ی علمی و عملی

مؤلفان: فضل الله رضا، محمود خاتون آبادی، منصور معتمدی

هندسه یکی از برجسته‌ترین آثار فکر انسانی است که در طول دو هزار سال مردان و دانشمندان ما به کمک آن، منطق صریح و روش استدلالی آموخته و نیروی دماغی خویش را برای مطالعه‌ی سایر علوم آماده ساخته‌اند. هندسه موجب درستی و استقامت فکر و مصون بودن از خطاهاست و آن‌ها که هندسه بیاموزند به خوبی می‌توانند در مسائل علمی و عقلی غور کرده، به حوادث و وقایع خارجی بی اعتنا باشند. از لحاظ زندگانی اجتماعی بشر نیز هندسه فوق العاده مورد اهمیت است، چنان که کپلر می‌گوید “بشر برای دانستن، محتاج به اندازه گرفتن است” و اندازه گرفتن کاری است که به کمک حساب و هندسه انجام می‌یابد.

 

نسبت طلائی و اعداد فیبوناتچی
تالیف: ریچارد اِ. دان­لپ
ترجمه: دکتر منصور معتمدی
کاربرد­های متعدد نسبت طلایی و اعداد فیبوناچی پهنه­‌ای را به وسعت توصیف رشد گیاهان و ساختار بلوری اجسام تا بسط الگوریتم رایانه‌­ای در فرایند جستجوی پایگاه داده­‌ها در­بر می‌گیرد. اگرچه مطالب فراوانی درباره این اعداد نوشته شده است، اما کتاب حاضر با این امید که بتواند شکاف بین منابعی با رهیافت‌­های فلسفی و حتی استعاره­ای و متون ریاضیات صوری را پر کند، نگاشته شده است. کوشیده‌­ام که نه تنها بر خواص اساسی این اعداد تأکید کنم، بلکه اربرد آن­ها را در زمینه­‌های گوناگون ریاضیات، علوم رایانه، فیزیک و زیست‌شناسی نیز نشان دهم. معتقدم این نخستین کتابی است که پس از کشف نارساناها و شبه­‌بلورها در دهه­‌های هفتاد و هشتاد و کاربردهای مستلزم نسبت طلایی در آن­ها، چنین رهیافتی را برگزیده است…

 

راز آفرینش

موُلف: پروفسور فضل الله رضا

چاپ اول، 1384

«راز آفرینش» کتابی است که در سال 1319 نوشته شد و در 1322 در تهران به چاپ رسید. مطالب کتاب را چندی پیش از سفر دانشی دراز مدت خود به امریکا (تابستان 1323) تدوین کرده بودم. این نوشتار ظاهراً نخستین رساله‌ای بود که در آن خواننده پارسی زبان می‌توانست از دریچه علوم جدید و فیزیک نو، به کیهان اعظم نظری بیفکند و با مقدمات فلسفی فیزیک کوانتم و فرض نسبیت اینشتاین اندک آشنایی پیدا کند.

شصت و چند سال میان چاپ اول و چاپ دوم «راز آفرینش» فاصله افتاد. در همین فاصله نگرش­‌های نوین در فیزیک پدید آمد، نیروی اتمی کشف شد و رایانه به وجود آمد. این عوامل به کمک تلسکوپ­‌های نو و آزمون‌­های ماهواره‌­ای پرتابی، دانش کیهان­‌شناسی را به کلی دگرگون کردند. اکنون کیهان­‌شناسی یکی از پربارترین و پویاترین رشته‌­های دانش طبیعی به ­شمار می‌­رود. روزی نیست که اخترشناسان اطلاعات تازه‌­تری از کیهان اعظم عرضه نکنند.

پژوهشگری که بخواهد در بخش علوم فضایی و کیهان شناسی، اطلاعات به روز پیدا کند، باید نخست دانش­‌های پایه را از کتاب‌­های سنتی در ژرفا فرابگیرد، آن­گاه به شتاب از کتاب‌­های مدون چاپی بگذرد و به کمک رایانه و اینترنت گزارش‌­ها و آزمون‌­های تازه‌­تر به ­دست بیاورد.

ناگزیر در ذهن خواننده این پرسش حضور می‌­یابد که چاپ دوم دفتری که اکنون کهن شده است، در رشته پرشتاب کیهان­‌شناسی، آیا می‌توان سودی به همراه بیاورد؟

آن مختصر که شصت سال پیش در دفتر اول نوشته شد، اکنون کهن شده، و آنچه در دفتر دوم یاد شده، نمی‌­تواند جوابگوی همه پرسش­‌های روز باشد. از این روی توصیه می­‌شود که خوانندگان پس از نگاهی گذرا به این نوشته‌­ها، برای اطلاعات روز از کتاب‌­های کارشناسان فن و اینترنت استفاده بفرمایند. با فروتنی باید بگویم که از نیم قرن پیش، گروهی از اهل علم ایران، تجدید چاپ «راز آفرینش» را از زاویه نگاهی به تاریخ کیهان­‌شناسی در ایران مفید دانسته‌اند و اسلوب نگارش­‌های فارسی آن نیز برای نوجوانان دانشگاهی خالی از فایده نمی‌­پندارند….

 

قبله­ یابی در اسلام
تألیف: دیوید ا.کینگ
ترجمه:حسین ناهید
چاپ اول، 1384
« مراعات سمت مقدس ( قبله ) در جهت خانه کعبه، یکی از متمایز­ترین جنبه‌­های اعمال شعائر اسلامی است. تعیین قبله مسئله­‌ا‌ی بود که قرن­‌ها در مرکز توجه و علاقه علمای شریعت اسلامی ( فقها ) و نیز دانشمندان مسلمان قرار داشت. رعایت سمت قبله البته تا زمان حاضر همچنان واجد اهمیت شایان برای صدها میلیون مسلمان است.»
نقل از بخش 1
کتابی که از نظر خواننده محترم می‌­گذرد، ترجمه فصل دوم با عنوان « تعیین سمت مقدس در اسلام» اثر دایرة­المعارفی مؤلف مشهور معارف و آثار تمدن اسلامی به­‌ویژه در زمینه نجوم و افزار نجومی، پروفسور دیوید ا.کینگ تحت عنوان « نقشه­‌های جهانی برای یافتن سمت و فاصله تا مکه » است که با توجه به ارزش علمی _ تاریخی آن از یک سو و اهمیت اطلاع­ یافتن مسلمانان فارسی زبان از چگونگی تحولات و پیشرفت در مسئله عملی قبله­‌یابی از سوی دیگر، مورد نظر شورای علمی خانه ریاضیات اصفهان برای ترجمه به فارسی قرار گرفت. این امر بخصوص با توجه به نقش کلیدی و بسیار عمده­ای که ریاضی­دانان، جغرافی­دانان و افراز­سازان ایرانی به لحاظ علمی و عملی در یافتن راه­ حل­های نبوغ‌­آمیز برای مسئله­‌ای کاملاً بغرنج داشته‌­اند، اهمیت دوچندان پیدا می­‌نماید…

 

مسابقه­‌های لومونوسف و رگاتا
برگردان: پرویز شهریاری
چاپ اول، 1383
مسابقه‌­های لومونسف سال­‌هاست که در شهر­های مختلف روسیه جریان دارد و بین دانش‌­آموزان دبیرستان ( از سال ششم تا یازدهم ) در رشته‌­های ریاضی، اخترشناسی و دانش زمین، فیزیک، شیمی و ادبیات در مسکو امتحان می‌­شود. این مسابقه‌­ها برای انتخاب کسانی است که در المپیاد جهانی شرکت می‌­کنند و در ضمن برای بالا بردن سطح آگاهی دانش‌­آموزان و انگیزه­ای برای توجه بیشتر به آنچه آموخته‌­اند، نیز می‌­تواند مفید باشد.
در این کتاب مساله­‌های مسابقه‌­ای سال‌های اخیر در زمینه­‌ی ریاضیات آمده است، تنها در یک مورد مساله­‌های مربوط به اخترشناسی و دانش زمین هم، که رابطه‌­ای نزدیکی با ریاضیات دارد، داده شده است تا خوانندگان با نحوه‌­ی پرسش‌­ها و پاسخ‌­ها در این‌باره هم آشنا شوند.

 

سخنرانی‌های پروفسور فضل الله رضا

موُلف: پروفسور فضل الله رضا

چاپ اول، 1383

پروفسور فضل الله رضا، استاد و دانشمند ایرانی ساکن کانادا، دوباره در سال‌های 1379 و1381 به دعوت خانه ریاضیات اصفهان به ایران مسافرت کردند.

در نخستین دیدار، جایزه سالانه جشنواره‌­های خانه توسط شهرداری اصفهان به نام ایشان تعیین شد و در دومین مسافرت، سخنرانی  در همایش مدرسه و فناوری اطلاعات خانه ایراد کردند و این سخنرانی‌ها و سایر بیانات پروفسور رضا در کنفرانس‌ها و مجامع مختلف، مورد توجه اهل نظر قرار گرفت.

خانه ریاضیات اصفهان، در اردیبهشت 1380، برخی از سخنرانی‌های ایشان را چاپ و توزیع کرد. ولی به دلیل استقبال اهل علم و با توجه به اهمیت صحبت‌های پروفسور رضا، تلاش کرد با همکاری ایشان، تعداد دیگری از سخنرانی‌های مشارالیه را جمع‌­آوری کند و همراه سخنان ارائه شده در خانه ریاضیات اصفهان و ضمائم دیگر به چاپ برساند. امید است که این مجموعه در معرفی این استاد گرانمایه و استفاده از نکات ارزشمند صحبت‌های ایشان سودمند باشد.

 

 

کسرهای زنجیری، از سری درس­های پروفسور محسن هشترودی
به کوشش: دکتر منصور معتمدی
چاپ اول، 1387
خدای بزرگ را شکرگزاریم که دوست و همکار عزیزمان جناب آقای دکتر منصور معتمدی عضو هیئت علمی دانشگاه چمران اهواز، زحمت آماده­سازی بخش کسرهای مسلسل از سری جزوات درسی استاد محسن هشترودی را به عهده گرفتند و انتشار این اثر ارزشمند را به خانه ریاضیات اصفهان واگذار نمودند.
مطمئناً این اثربه همراه کتاب نظریه اعداد پروفسور هشترودی که توسط انتشارات مرکز آمار ایران منتشر شده است، مجموعه مفیدی از مطالب نظریه اعداد با دیدگاه ویژه ایشان، برای مطالعه علاقمندان به این شاخه از دانش بشری فراهم آورده است.
همچنین لازم است از زحمات آقای مهندس سید مصطفی سیادت موسوی که ویراستاری این مجموعه را به عهده داشتند قدردانی کنیم.
خانه ریاضیات اصفهان
برخی از عناوین کتاب به شرح زیر می‌­باشد:

  • کسرهای زنجیری حسابی

  •  اعداد صحیحی که جذر آنها مقدار حد کسرهای زنجیری متناوب با دوره گردش فرد است.

  • متمم قضیه اویلر در کسرهای زنجیری متناوب

  • حل معادلات سیاله دو مجهولی درجه اولو دوم به کمک کسرهای زنجیری و …

 

 

تحفه الاجله در شناخت قبله

علامه آیه الله حیدرقلی سردار كابلی (قدس سره)
ترجمه مهدی سرابی
چاپ اول،‌1389

اسکرول به بالا