کهن‌ترین کتاب ریاضیات کشف شده جهان

یکی از کهن ترین متون ریاضی کشف شده جهان، قطعه پاپیروسی موسوم به پاپیروس ریند (1) است که تصویر آنرا در شکل ملاحظه می کنید. این قطعه پاپیروس که یکی از مهم‌ترین یافته‌های باستان‌شناسی مرتبط با ریاضیات محسوب می شود، اطلاعات بسیار ارزشمندی را از ریاضیات مصر باستان در اختیار ما گذاشته است.

این قطعه پاپیروس طومار مانند كه تقریباً 30 سانتیمتر عرض و 5/5 متر طول دارد در مقبره‌ای در شهر باستانی تِبس در ساحل شرقی رود نیل كشف شد. قدمت این قطعه پاپیروس كه مطالب آن به خط تصویری (هیروگلیف) نوشته شده به 1650 سال پیش از میلاد باز می‌گردد.
بر روی این پاپیروس، نخستین نمادهای مورد استفاده توسط بشر برای نمایش عملیات ریاضی را می‌توان مشاهده كرد. به عنوان مثال در آن زمان علامت جمع را به شكل یك جفت پا نشان می‌دادند كه جهت حركت آنها به سوی عددی بود كه باید با عدد قبلی جمع بسته می‌شد.
در سال 1858 میلادی یك حقوق‌دان و مصرشناس اسكاتلندی به نام الكساندر هنری ریند (2) در یكی از سفرهایی كه به مصر داشت، این قطعه پاپیروس را در بازار شهر قدیمی لوكسور در جنوب مصر خریداری كرد. سرانجام چند سال بعد یعنی در سال 1864 موزه بریتانیا این پاپیروس را از ریند خرید و اكنون نیز از آن در همین موزه نگاهداری می‌شود.

مطالب این پاپیروس شامل مسائلی در حساب، جبر، هندسه و نیز مطالبی در مورد كاربرد ریاضیات در نقشه‌برداری، ساختمان‌سازی و حسابداری است.
یكی از مسائل جالب مطرح شده در این پاپیروس، مسأله شماره 79 ام آن است. صورت این مسأله چنین است:
“هفت نفر هركدام هفت گربه دارند. هر گربه می‌تواند هفت موش را بگیرد. هر موش می‌تواند هفت خوشه گندم را بجود و هر خوشه گندم، هفت دانه گندم می‌دهد. مجموع همه این آدم‌ها، گربه‌ها، موش‌ها، خوشه‌ها و دانه‌های گندم چقدر است؟”
به بیان امروزی می‌توان گفت كه این مسأله درواقع مسأله تعیین مجموع جملات یك تصاعد هندسی با قدر نسبت 7 است و نشان می دهد مصریان باستان از گذشته های بسیار دور با تصاعدهای هندسی آشنا بوده اند.

«با تشکر از سرکار خانم مائده قضاوی برای ارسال مطلب»

اسکرول به بالا