قرن‌ها پیش، یک کتابخانه معتبر اسلامی عددنویسی عربی را به جهان معرفی کرد. با اینکه این کتابخانه مدت‌هاست که از میان رفته، تحولی که در ریاضیات ایجاد کرد دنیا را تغییر داد.
بیت‌الحکمه، کتابخانه بزرگ بغداد، خیالی به نظر می‌رسد: هیچ ردپایی از این کتابخانه باستانی که در قرن هفتم هجری تخریب شده وجود ندارد. به همین دلیل نمی‌توانیم با اطمینان مکان دقیق آن را بدانیم یا اینکه چه شکلی بوده است.
اما این آکادمی پرآوازه بغداد واقع یک مرکز قدرتمند فکری در دوران طلایی دانش اسلامی و محل تولد مفاهیم ریاضی مانند صفر و دستگاه عددنویسی “عربی” است که امروز استفاده می‌کنیم.
بیت‌الحکمه که در اواخر قرن دوم هجری به عنوان کتابخانه خصوصی هارون‌الرشید تاسیس شد، سی سال بعد به دانشگاهی تبدیل شد که دانشمندان را از سراسر جهان به بغداد کشاند. آنها جذب فضای فکری پرجنب و جوش و بدیع شهر و همچنین آزادی بیان بیت‌الحکمه شدند که دانشوران مسلمان، یهودی و مسیحی اجازه تحصیل در آن داشتند.
بیت‌الحکمه که مجموعه آرشیو آن از نظر اندازه به ابهت فعلی کتابخانه بریتانیا در لندن یا کتابخانه ملی پاریس بود، در نهایت به مرکزی بی‌رقیب برای مطالعات علوم انسانی و علوم محض تبدیل شد که شامل ریاضیات، نجوم، پزشکی، شیمی، جغرافی، فلسفه، ادبیات، هنر و هچنین برخی موضوعات مشکوک مانند کیمیاگری و ستاره‌شناسی می‌شد.
از آنجا که اثری از این کتابخانه عظیم باقی نمانده، حدس زدن شکل بنای آن نیازمند تخیلی قوی است. برای مثال می‌توانید بنای سیتادل در سریال بازی تاج و تخت یا کتابخانه هاگوارتز در داستان هری پاتر را تصور کنید. اما یک نکته را در مورد بیت‌الحکمه به یقین می‌دانیم: این آکادمی به وجود آورنده یک رنسانس فرهنگی بود که مسیر ریاضیات را کاملا عوض کرد.
بیت‌الحکمه در جریان محاصره و سقوط بغداد به دست مغول‌ها در سال ۶۵۶ هجری قمری تخریب شد. به روایت افسانه‌ها تعداد نسخه‌های خطی که به رود دجله انداخته شد به قدری زیاد بود که آب آن به رنگ جوهر سیاه در آمد. اما این آکادمی در دوران شکوفایی، یک زبان ریاضی انتزاعی و قدرتمند معرفی کرد که بعدها در امپراتوری اسلامی، اروپا و در نهایت همه دنیا به کار گرفته شد.
- سیستم عددی هوشمندانه‌ای که قرن‌ها در اروپا استفاده شد و سپس به کلی فراموش شد
- ۶۱۷۴، عدد مرموزی که بیش از هفت دهه ریاضیدانان را جذب خود کرده
جیم خلیلی، استاد فیزیک دانشگاه ساری در بریتانیا که همچنین در ترویج علم برای مخاطب عام از طریق برنامه‌های رادیویی و تلویزیونی فعالیت می‌کند، معتقد است که “آنچه اهمیت دارد مکان دقیق و زمان ساخت بیت‌الحکمه نیست، بلکه بسیار جالب‌تر از آن تاریخ ایده‌های علمی و چگونگی گسترش آنهاست. “
