نرگس عصارزادگان
فایل مقاله به زبان فارسی
فایل به زبان لاتین مقاله
مقدمه:
چرا توجه به تاریخ ریاضی در آموزش ریاضی اهمیت دارد؟ شاید این پرسش بسیاری از معلمان ریاضی باشد.
استفاده از تاریخ ریاضی در آموزش می‌تواند به چند دلیل اهمیت داشته باشد که در زیر به تعدادی از آن‌ها اشاره می‌شود:
-
به افراد اجازه می‌دهد تا فرایندهای ریاضی حل مسأله و ساختن برهان‌ها را تجربه کنند؛
-
درک ماهیت ریاضی یعنی این مطلب که ریاضیات هیچگاه پایان نمی‌یابد و همیشه ایده‌هایی برای بسط وجود دارد را گسترش می‌دهد؛
-
افراد مشاهده می‌کنند که پایان یک کار ریاضی توسط یک ریاضیدان می‌تواند نقطۀ آغاز مطالعات بعدی در ریاضی باشد، یعنی به روند توسعه‌ای ریاضیات پی می‌برند؛
-
بررسی کارهای ریاضی‌دانان ایرانی باعث افزایش اعتماد به نفس فراگیرندگان می‌شود؛
-
انگیزه و شوق مطالعه در ریاضیات در افراد افزایش می‌یابد.
اشاره به تاریخ ریاضی در کتاب‌های درسیِ دوره‌ها و پایه‌های مختلف در کشور ما منحصر به معرفی یک ریاضیدان و یا چاپ عکس ریاضیدان‌ها پشت جلد کتاب‌های درسی است. از این‌رو، علی رغم داشتن پیشینۀ غنی در ریاضیات اسلامی و ایرانی فارغ التحصیلان مدارس ما کمترین اطلاعاتی در رابطه با روند شکل‌گیری و پیشرفت ریاضیات در ایران و جهان ندارند. بنابراین ضروری است جهت آشنا کردن معلمان و دانش‌آموزان با زمینه‌هایی که می‌تواند در ارتباط با استفاده از تاریخ ریاضی در آموزش مؤثر باشد اقداماتی صورت پذیرد. این اقدامات می‌تواند در حوزه‌های زیر انجام شود:
-
کار کردن با منابع اصلی تاریخی (که می‌تواند شامل تصاویر یا کپی متن اصلی کتاب‌ها باشد)؛
-
کاربرد روش‌ها یا الگوریتم‌های قدیمی (برای مثال الگوریتم یافتن اعداد تام، متحابه و …)؛
-
استفاده از ریاضیات بازآفرینی شده ( Recreational Mathematics)؛
-
استفاده از ریاضیات قومی؛
-
اجرای بازی‌های ریاضی، معماها و ریاضیات سرگرم کننده که در تاریخ ریاضی یافت می‌شود؛
-
ریشه‌یابی نامگذاری مفاهیم ریاضی (برای مثال ریشه نامگذاری log چیست)؛
-
بررسی روند کشف و شکل گیری مفاهیم ریاضی (برای مثال انتگرال)؛
-
بررسی ارتباط‌های تاریخی ریاضی با سایر علوم؛
-
بررسی رابطۀ هنرهای اسلامی به ویژه کاشی کاری با هندسه؛
در نوشته‌ای که پیش رو دارید به دو نمونه مسئلۀ جالب توجه از تاریخ ریاضی ایرانی/ اسلامی اشاره شده است.
الف) تقسیم یک زاویۀ قائمه به پنج زاویۀ مساوی تنها با استفاده از پرگار و خط کش غیرمدرج
تقسیم یک زاویه قائمه به پنج زاویۀ هجده درجه با استفاده از خط کش غیرمدرج و پرگار در گذشته برای رسم گره‌های مربوط به الگوهای کاشی‌کاری و هنرهای اسلامی به کار می رفته است. یکی از آن الگوها که «رز ده پر» نام دارد در شکل 1 عرضه شده است. روش رسم و ایده‌های مربوط به حل این مسألۀ جالب از تاریخ ریاضیات ایرانی/ اسلامی گرفته شده است. تمامی شکل‌ها توسط نویسنده به ہوسیلۀ نرم افزار هندسی Geometer’s Sketchpad (GSP) رسم شده است.
